لقب صدّیق و فاروق، مختص به امیرالمؤمنین علی علیه السّلام است + تصویر کتاب

بسم الله الرّحمن الرّحیم

اهل سنّت القاب صدّیق و فاروق را به ترتیب به خلفای اوّل و ثانی نسبت می دهند.

ولی در منابع خودشان این القاب منسوب به امیرالمؤمنین علیه السّلام شده است.

اینک روایاتی را بررسی می کنیم:

الف) رسول اکرم صلوات الله علیه و آله و سلّم:

« و هذا هو الصّدّیق الأکبر و فاروقُ هذه الأمّة »

ترجمه: « این (علی) آن صدّیق برتر، و فاروق این امّت است. »

منابع:

1- مجمع الزوائد، ج2، ص102

2- المعجم الکبیر، ج6، ص269

3- الاستیعاب، ج4، ح1744

4- کنزالعمّال، ج11، ص616

5- فیض القدیر، ج4، ص472

6- تاریخ مدینه دمشق، ج42، ص41

7- أسد الغابة، ج5، ص287

8- میزان الإعتدال، ج2، ص3

9- الإصابة، ج7، ص294

10- لسان المیزان، 2، ص414

11- السیرة الحلبیة، ج2، ص94

12- ینابیع المودة، ج1، ص244

نمونه تصویری:

کنزالعمّال، ج11، ص616

1

2




3

ب) رسول اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم:

« أنت الصّدّیق الأکبر و أنت الفاروق الّذی یفرّق بین الحقّ و الباطل... »

ترجمه: « تو آن صدّیق اکبری. و تو همان فارق هستی که درست و نادرست را از هم جدا می سازی. »

منابع:

1- ذخائرالعقبی، ص56

2- المواقف قاضی ایجی، ص409

3- الریاض النضرة محب الدین طبری، ج 3، ص 96

4- الاربعین المنتقی احمد بن اسماعیل طالقانی، ح 28، باب 21

5- مسند شمس الاخبار قرشی، ج 1، ص 94

6- فرائد السمطین شیخ الاسلام حموئی، ج 1، ص 140، ح 102و103

7- شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج 13، ص 228، خطبه 238

8- نزهة المجالس صفوری، ج 2، ص 205

نمونه تصویری:

فرائد السمطین شیخ الاسلام حموئی، ج 1، ص 140، ح 102و103

1

2




3

ج)رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم:

« پس از من فتنه ‏ای خواهد بود. وقتی آن فتنه اتفاق افتاد همراه علی بن ابی طالب باشید؛ زیرا او اولین کسی است که فردای قیامت مرا می‏بیند و اولین کسی است که با من مصاحفه می‏کند. او صدّیق اکبر و فاروق این امت است که حق را از باطل جدا می‏سازد. و او سرور مؤمنین است. »

منابع:

1- تاریخ مدینة دمشق ابن عساکر، ج 42، ص 450

2- المناقب خوارزمی، ص 105

3- اسد الغابة ابن اثیر، ج 6، ص 265

4- الاستیعاب ابن عبدالبر، ج 4، ص 307

5- الاصابة، ج 7، ص 294

نمونه تصویری:

اسدالغابه، ج6، ص265

د) امام علی علیه السّلام:

« أنا عبد الله و اخو رسوله و انا الصدیق الاکبر لا یقولها بعدی الا کذاب مفتر لقد صلیت قبل الناس سبع السنین»

ترجمه: « من بنده خدا و برادر رسول خدایم و من صدّیق اکبرم کسی بعد از من این ادعا را به جز بسیار دروغگو و افترا زننده نمی کند به تحقیق من هفت سال قبل از مردم نماز بجای آوردم. »

منابع:

1- المستدرک علی الصحیحین ج3، ص121، ح4584

2- السنن الکبری ، ج 5 ، ص 107 ، ح 8395

3- خصائص امیر المومنین (ع) ص 25 ، ح7

4- سنن ابن ماجه ، ج 1 ، ص 44 ، ح 120

5- المصنّف ، ج 12 ، ص 65 ، ح 12133

6- السنّة ، ص 584 ، ح 1324

7- معرفة الصحابة ، ج 1 ، ص 301

8- تاریخ الامم و الملوک ، ج 2 ، ص 310

9- الکامل فی التاریخ ، ج 1 ، ص 484

10- الریاض النضرة ، ج 3 ، ص 96 ، و 100 و 111

11- فرائد السمطین ، ج 1 ، ص 248 ، ح 192

12- الطبقات الکبری ، ج 2 ، ص 60 ، رقم 315

13- طبقات الشعرانی ، ج 2 ، ص 55

14- کنز العمال ، ج 13 ، ص 122 ، ح 36389

15- شرح نهج البلاغه ، ج 13 ، ص 200 ، خطبه 238

نمونه تصویری:

المستدرک علی الصحیحین ج3، ص121، ح4584

1




2




3

ه) عن معاذة بنت عبد الله العدویة سمعت علی بن أبی طالب على منبر البصرة وهو یقول أنا الصدیق الأکبر آمنت قبل ان یؤمن أبو بکر وأسلمت قبل أن یسلم أبو بکر

ترجمه: معاذه دختر عبد الله ‌گوید که از علی بن أبی طالب علیه السلام شنیدم که بر بالای منبر بصره می‌فرمود : من صدیق اکبر هستم ، ایمان آوردم قبل از آن که ابوبکر ایمان بیاورد ، اسلام آوردم قبل از آن که ابوبکر اسلام بیاورد.


منابع:

1- المعارف ابن قتیبة، ص169

2- تهذیب الکمال، ج 12، ص18 – 19

3- البدایة والنهایة، ج7، ص370


و) ابورافع می‏گوید: به ربذه آمدم تا با ابوذر وداع کنم. وقتی خواستم که بروم به من و مردمی که همراه من بودند، گفت: به زودی فتنه‏ای خواهد آمد که باید از خدا بترسید و متوجه باشید. شما را سفارش می‏کنم به علی بن ابی طالب‏علیه السلام، از او پیروی کنید؛ زیرا که من از رسول خداصلی الله علیه وآله وسلم شنیدم که خطاب به حضرت علی‏ علیه السلام می‏ فرمود: «وانت الصدیق الاکبر، و انت الفاروق الذی تفرق بین الحق و الباطل...»؛ «تویی صدّیق اکبر و تویی فاروق که حق و باطل را از هم جدا می‏کند...».


منابع:

1- شرح نهج البلاغه، ج 13، ص 228

2- تاریخ مدینة دمشق، ج 42، ص 42


همانطور که دیدید، این روایات در منابع اهل سنت موجود است و غیر قابل انکار.

امّا چرا این دو لقب به اشخاصی دیگر تعلّق یافت و معروف شد؟؟؟

روایاتی موجود در منابع اهل سنت هست که ابوبکر و عمر را ملقب به به این دو صفت می کند.

اینها را بررسی می کنیم:1- ابن جورزی در الموضوعات نقل می کند:

عن أبى الدرداء عن النبی صلى الله علیه و سلم قال: «رأیت لیلة أسرى بى فی العرش فرندة خضراء فیها مکتوب بنور أبیض : لا إله إلا الله محمد رسول الله أبو بکر الصدیق عمر الفاروق».

أبی درداء از پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله وسلم  نقل می‌کند که آن حضرت فرمود: « در شب معراج دیدم که در عرش خداوند بر لوحی سبز با نور سفید نوشته شده بود « خدایی جز خدای یکتا نیست ، محمد صلی الله علیه وآله وسلم رسول او است ، ابوبکر صدیق و عمر فاروق است.»


نظر مؤلف کتاب، ابن جوزی در مورد این حدیث جعلی:


الموضوعات ، ابن جوزی ، ج1 ، ص 327:

هذا حدیث لا یصحّ ، والمتّهم به عمر بن إسماعیل قال یحیى : لیس بشئ کذّاب، دجال، سوء، خبیث، وقال النسائی والدارقطنی : متروک الحدیث.

این حدیث صحیح نیست و کسی که به آن متهم است عمر بن اسماعیل است . یحیی بن معین در باره او گفته است : سخن او ارزش ندارد ، دروغ‌گو است ، آدمی بد و خبیث است . نسائی و دارقطنی گفته‌اند : حدیث او متروک است.

----------------------------------------------------         ----------------------------------------------------

الموضوعات ، ابن جوزی ، ج1 ، ص 336:

هذا باطل موضوع وعلى بن جمیل کان یضع الحدیث ... .

این روایت باطل و ساختگی است و علی بن جمیل حدیث جعل می کرده است.

----------------------------------------------------         ----------------------------------------------------

الموضوعات ، ج1 ،‌ ص337:

هذا حدیث لا یصح عن رسول الله صلى الله علیه وسلم . وأبو بکر الصوفى ومحمد بن مجیب کذابان ، قاله یحیى بن معین.

این حدیث از رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم صحیح نیست ؛ زیرا ابوبکر صوفی و محمد بن مجیب هر دو دروغگو هستند ، این سخن را یحیی بن معین گفته است .

2- هیثمی این روایت در مجمع الزوائد نقل می‌کند:

« وعن ابن عباس قال قال رسول الله صلى الله علیه وسلم فی الجنة شجرة أو ما فی الجنة شجرة شک على ابن جمیل ما علیها ورقة الا مکتوب علیها لا إله إلا الله محمد رسول الله أبو بکر الصدیق وعمر الفاروق وعثمان ذو النورین . »

مجمع الزوائد - الهیثمی، ج 9 ص 58:

رواه الطبرانی وفیه علی بن جمیل الرقی وهو ضعیف .

این را طبرانی روایت کرده و در آن علی بن جمیل رقی ضعیف است.

1

2

3- متقی هندی در کنز العمال می‌گوید:

36707 عن البراء بن عازب قال : قال لنا رسول الله صلى الله علیه وسلم ذات یوم : تدرون ما على العرش ؟ مکتوب لا إله إلا الله محمد رسول الله ، أبو بکر الصدیق ، عمر الفاروق ، عثمان الشهید ، علی الرضى ( کر وفیه محمد بن عامر کذاب ).

کنز العمال - المتقی الهندی - ج 13 - ص 236:

متقی هندی می‌گوید راوی این حدیث محمد بن عامر کذاب است.

1

2




3

4- ابن حبان در المجروحین ، ‌دو حدیث در این باره نقل می‌کند :

وروى عن جریر بن عبد الحمید عن لیث عن مجاهد عن ابن عباس قال : قال رسول الله صلى الله علیه وسلم " ما فی الجنة شجرة - أو قال ورقه - إلا مکتوب علیها لا إله إلا الله محمد رسول الله ، أبو بکر الصدیق ، عمر الفاروق ، عثمان ذو النورین " أخبرناه الحسن ابن عبد الله بن یزید القطان بالرقة قال : حدثنا على بن جمیل.

و هذان خبران باطلان موضوعان لا شک فیه ، وله مثل هذا أشیاء کثیرة یطول الکتاب بذکرها .

کتاب المجروحین - ابن حبان - ج 2 - ص 116:

این دو تا روایتی که می‌گوید ابوبکر صدیق و عمر فاروق است ، باطل و جعلی است بدون شک.

5- ذهبی در میزان الاعتدال ، ج1 ، ص541 و ج4 ،‌ 146 می‌گوید این روایت جعلی است.

6- ابن حجر در لسان المیزان ، ج2 ، ص295 می‌گوید این روایت جعلی است.

7- ابن کثیر در البدایة والنهایة ، ج7  ، 230 . می‌گوید این روایت جعلی است.

8- خطیب بغدادی در تاریخ بغداد ،‌ ج 7 ‌، 347 و ج10 ‌، ص263 می‌گوید این روایت جعلی است.

9- ابن عدی در الکامل فی الضعفاء ، ج 3 ‌، ص32 و ج5 ، ص36 . می‌گوید این روایت جعلی است.

بنا بر این، این که اهل سنت، خلیفه اوّل و دوّم را با این لقب می شناسند، ناشی از تعصب بیجا و شاید هم باشد. چون این روایت را بسیاری از علمای بزرگ اهل سنت، جعلی و وضع شده خواندند.

سؤال:

لقب فاروق، از چه زمانی به خلیفه دوّم منتسب گردید؟

1- محمد بن سعد در الطبقات الکبری ، ابن عساکر در تاریخ مدینة دمشق ، ابن اثیر در اسد الغابة و محمد بن جریر طبری در تاریخش می‌نویسند :

قال بن شهاب بلغنا أن أهل الکتاب کانوا أول من قال لعمر الفاروق وکان المسلمون یأثرون ذلک من قولهم ولم یبلغنا أن رسول الله صلى الله علیه وسلم ذکر من ذلک شیئا .

ابن شهاب گوید : این گونه به ما رسیده است که اهل کتاب نخستین کسانی بودند که به عمر لقب فاروق دادند و مسلمانان از سخن آن‌ها متأثر شدند و این لقب را در باره عمر استعمال کردند  و از پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله وسلم هیچ مطلبی در این باره به ما نرسیده است .

الطبقات الکبرى - محمد بن سعد - ج 3 - ص 270 و تاریخ مدینة دمشق - ابن عساکر - ج 44 - ص 51 و تاریخ الطبری - الطبری - ج 3 - ص 267 و أسد الغابة - ابن الأثیر - ج 4 - ص 57

2- ابن کثیر دمشقی سلفی در ترجمه عمر بن الخطاب در کتاب معتبر البدایة والنهایة می‌نویسد :

عمر بن الخطاب بن نفیل بن عبد العزى ... أبو حفص العدوی ، الملقب بالفاروق قیل لقبه بذلک أهل الکتاب

عمر بن الخطاب ... ملقب به فاروق ، ‌گویند که اهل کتاب این لقب را به عمر دادند.

البدایة والنهایة - ابن کثیر - ج 7 - ص 150